Những ai đã điều trị hoặc trải qua các ca chấn thương cấp chắc không còn xa lạ gì với các nguyên tắc quản lý chấn thương mô mềm phổ biến và nổi tiếng bao gồm các nguyên tắc như RICE và POLICE. Tuy nhiên, việc quản lý và phục hồi các chấn thương mô mềm phức tạp hơn rất nhiều. Những phương pháp nổi tiếng này tập trung vào việc KIỂM SOÁT CẤP TÍNH các tổn thương mô mềm và KHÔNG thực sự cung cấp bất kỳ thông tin nào về các giai đoạn BÁN CẤP TÍNH và MÃN TÍNH của quá trình chữa lành mô mềm .
Gần đây, Dubois và Esculier (2019) đã đề xuất hai từ viết tắt mới để tối ưu hóa quá trình phục hồi mô mềm: PEACE và LOVE. Hai từ viết tắt này gồm toàn bộ phạm vi quản lý chấn thương mô mềm từ chăm sóc ngay lập tức đến quản lý tiếp theo, nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục bệnh nhân và giải quyết các yếu tố tâm lý xã hội liên quan sẽ hỗ trợ phục hồi. Đồng thời, cũng nhấn mạnh những tác hại tiềm ẩn của việc sử dụng thuốc kháng viêm để phục hồi.
PEACE – GIAI ĐOẠN CẤP
"Ngay khi bạn bị tổn thương mô mềm", nguyên tắc PEACE sẽ hướng dẫn bạn:
|
P = PROTECT - Bảo vệ |
- HẠN CHẾ di chuyển trong 1 - 3 ngày nhằm các mục đích sau:
Ví dụ: khi chấn thương ở chân thì nên mang nạng nếu cần di chuyển để giảm bớt trọng lượng lên chân - Không nghỉ ngơi quá nhiều, nghỉ ngơi kéo dài làm ảnh hưởng tới chất lượng và sức mạnh mô mềm - Cảm nhận lại các mức độ đau và dần dần kết thúc giai đoạn PROTECT |
|---|---|
|
E = Elevate - Kê cao |
- Nâng chân bị thương cao hơn tim: Điều này thúc đẩy dòng chất lỏng dịch chuyển ra khỏi mô bị tổn thương |
|
A = Avoid anti-inflammatory - Tránh các phương thức kháng viêm |
- Thuốc chống viêm có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình chữa lành mô lâu dài - Tái tạo mô mềm tối ưu được hỗ trợ bởi các giai đoạn khác nhau của quá trình viêm - Sử dụng thuốc để ức chế quá trình viêm có thể làm giảm quá trình chữa lành - Tránh chườm đá • Sử dụng chườm đá chủ yếu là giảm đau • Mặc dù được chấp nhận rộng rãi như một biện pháp can thiệp nhưng có rất ít bằng chứng chất lượng cao ủng hộ việc sử dụng chườm đá trong điều trị chấn thương mô mềm • Chườm đá có khả năng phá vỡ quá trình viêm, ngăn sự hình thành mạch và tái tạo mạch máu do sự làm chậm quá trình xâm nhập của bạch cầu trung tính và đại thực bào Ở giai đoạn này để giảm đau chúng ta có thể dùng Phương pháp Kinesio Taping nhằm mục đích tăng lưu thông và thoát dịch tại vùng viêm mà không hề ngăn cản quá trình viêm chữa lành vết thương. |
|
C = Compress - Nén ép |
- Phù nề trong khớp và xuất huyết mô có thể được hạn chế bằng cách nén cơ học bên ngoài như các loại băng dán, hoặc băng cứng, nhưng vẫn nên phải đảm bảo khớp cử động hết tầm vận động |
|
E = Educate - Giáo dục |
- Các chuyên viên điều trị có trách nhiệm giáo dục bệnh nhân về nhiều lợi ích của phương pháp phục hồi chủ động hơn là thụ động - Các phương pháp trị liệu thụ động sớm như điện trị liệu, trị liệu bằng tay hoặc châm cứu sau chấn thương có tác dụng tối thiểu đối với cơn đau và chức năng khi so sánh với phương pháp chủ động - Nếu các nhà vật lý trị liệu ủng hộ việc ít vận động của bệnh nhân thì có thể tạo ra sự phụ thuộc vào vật lý trị liệu và góp phần gây ra các triệu chứng mãn tính - Bệnh nhân cần được giáo dục tốt hơn về tình trạng của họ - Hiểu và tự quản lý về sự chịu tải lên vùng đau sẽ giúp bệnh nhân tránh làm tình trạng chấn thương xấu hơn có thể dẫn đến phẫu thuật |
LOVE – BÁN CẤP TÍNH VÀ PHỤC HỒI
"Sau những ngày đầu tiên trôi qua, những mô mềm TỔN THƯƠNG cần LOVE"
|
L = Load Tải trọng |
- Bệnh nhân bị rối loạn cơ xương CẦN được TIẾP CẬN tích cực với chuyển động và bài tập phục hồi - Các hoạt động bình thường nên tiếp tục ngay khi dấu hiệu hồi phục cho phép - Hoạt hoạt động tạo nên lực nén cơ học nên bắt đầu được thực hiện - Học cách vận động tối ưu mà không gây tăng đau - Xây dựng khả năng chịu đựng của gân, cơ và dây chằng thông qua dẫn truyền cơ học |
|---|---|
|
O = Optimism Lạc quan |
- Não bộ đóng một vai trò quan trọng trong các can thiệp phục hồi chức năng - Rào cản phục hồi bao gồm các yếu tố tâm lý như: thảm họa, Trầm cảm, Nỗi sợ; Nghiên cứu cho thấy rằng những yếu tố này có thể là nguyên nhân gây ra sự hạn chế vận động sau bong gân mắt cá chân hơn so với mức độ bệnh lý - Sự bi quan của bệnh nhân ảnh hưởng nhiều đến kết quả và tiên lượng chấn thương - Hãy thực tế, nhưng khuyến khích người bệnh lạc quan để đẩy nhanh quá trình hồi phục |
|
V = Vascularisation - Mạch máu |
- Quản lý chấn thương cơ xương cần nhiều hoạt động thể chất tim mạch nhằm: • Tăng lưu thông máu đến các vùng bị tổn thương giúp tăng trao đổi chất và làm lành vết thương • Luyện tập thể chất cải thiện tim mạch sẽ giúp: Cải thiện chức năng vận động, tình trạng công việc và hơn hết là giảm nhu cầu dùng thuốc giảm đau |
|
E = Exercise - Bài tập |
- Lợi ích của việc tập thể dục: • Phục hồi khả năng vận động • Phục hồi sức mạnh • Phục hồi cảm thụ bản thể, sớm sau khi bị thương • Tránh đau để thúc đẩy sửa chữa tối ưu trong giai đoạn bán cấp • Sử dụng cơn đau như một hướng dẫn để tiến hành các bài tập dần dần với mức độ khó tăng dần - Nhiều bằng chứng khoa học cho thấy Sử dụng liệu pháp tập thể dục trong điều trị bong gân mắt cá chân làm giảm nguy cơ chấn thương tái phát |
----------------------------------------------------
MẤU CHỐT CỦA VIỆC ĐIỀU TRỊ CHẤN THƯƠNG
Việc quản lý chấn thương mô mềm, cho dù đó là căng cơ tam đầu đùi (hamstring) hay bong gân mắt cá chân, không nên chỉ tập trung vào kiểm soát tổn thương ngắn hạn. Các chuyên viên điều trị cũng nên tập trung vào các kết quả lâu dài và tập trung vào việc điều trị người bị thương chứ không chỉ điều trị vết thương cho người đó.
